19 mei 2020 Rechtbank Utrecht Hieronder het pleidooi door Theo Knobbout Ter introductie: Mijn naam is Theo Knobbout, woonachtig te Culemborg. Ik spreek namens de Stichting Belangen Wijkersloot e.o., Stichting Redichem-de Geeren en meer dan 60 belanghebbende omwonenden uit o.a. Cothen, Wijk bij Duurstede, ‘t Goy en Culemborg. Gemachtigden in deze zijn Mevr. A. Kwint en Mevr. F. Postma, advocaten. De juridische aspecten laten wij over aan onze advocaten, ik zal hier slechts onze gevoelens en beweegredenen toelichten. Ik zal een selectie van punten de revue laten passeren, zoals draagvlak, belanghebbendheid, geluid, natuur, handhaving, planschade, locatie, participatie en last but not least het achterliggende politieke proces.

Draagvlak

Minister Wiebes zei in de Eerste Kamer op 21 mei 2019 en later op NPO1 in relatie tot de energietransitie letterlijk “We zijn met een juridische bulldozer over mensen heen gewalst, er was geen ruimte voor inspraak of lokale aanpasbaarheid, te dwingend van bovenaf…..”. Minister Ollongren stelt in een Planologielezing in Groningen op 11 maart 2019: “Draagvlak staat voorop. Zeggenschap over wat er in je buurt gebeurt staat voorop. We slagen pas als mensen zeggen: “Ja als het zo kan worden, dan wil ik het wel.” Draagvlak begint bij juist informeren, vroegtijdig betrekken bij aanpassingen in de wijk, keuzes laten maken en, indien mogelijk, financiële compensatie of het laten meeprofiteren van de lokale economie. “ Het Planbureau voor de Leefomgeving stelt in het in juni 2019 gepubliceerde onderzoek “Wind-op-land, Lessen en ervaringen”, dat de focus te lang lag op alleen de realisatie van windparken en niet op het vlak van acceptatie en inpasbaarheid binnen de leefomgeving en Sanne Akerboom, onderzoekster aan de Universiteit Utrecht, stelt zelfs in haar proefschrift over burgerparticipatie in de energietransitie dat je als burger geen enkele inspraak hebt op de besluitvorming rondom windmolenparken. Mooi te zien dat de Gemeente Houten op haar eigen website stelt dat het creëren van draagvlak erg belangrijk is, zoals ook gesteld in hun coalitieakkoord, maar schrijft echter op dezelfde pagina ook dat dat juridisch gezien niets betekent. In een van de Ronde Tafel Gesprekken zegt de verantwoordelijk wethouder dan ook dat het creëren van draagvlak slechts het informeren is omtrent de materie. En over het feit dat Houten zich niet verantwoordelijk voelt voor effecten op de buurgemeenten, nog maar te zwijgen. En het ons weigeren te laten deelnemen aan een door Windpark Goyerbrug b.v. georganiseerde bustour en het niet bieden van participatie met compensatie buiten de 1500 meter te vertalen in het mee investeren in een Windfonds met mogelijk toekomstig rendement, hielp ook niet echt bij het creëren van draagvlak!  

Belanghebbendheid

Geheel in lijn met het negeren van draagvlak, besteedden zowel Provincie, als Gemeente en Initiatiefnemer van het Windpark Goyerbrug veel energie aan het trachten weg te wuiven van de belanghebbenheid van ons als bezwaarmakers. Wij voelen ons echter des ter meer belanghebbend omdat we met deze voor op zee ontworpen gigaturbines, niet weten wat ons boven het hoofd hangt. Effecten op de omgeving worden slechts theoretisch berekend en mogelijk nieuwe effecten zoals exponentiële toename van het infrageluid worden niet bezien. Wij krijgen allemaal last van geluid- en lichtvervuiling en sommigen ook van slagschaduw. Wij hebben bewust gekozen voor het wonen in dit prachtige open en ongerepte buitengebied, zoals het Nationaal Landschap Rivierenland met zijn uiterwaarden en met polders Redichem en de Geeren als een van de weinige natuur- en recreatiegebieden die Culemborg nog rijk is. Of het prachtige open Wijkersloot met zijn wijdse vergezichten. Betrokken stichtingen zijn beide actief in het beschermen en verfraaien van de omgeving, biodiversiteit en verfraaiing, herstel en instandhouding van het landschap en de natuur. Ook wordt er actief geparticipeerd in het ontwikkelen van de Regionale Energiestrategie en Windvisie. Verbazingwekkend is het dat er bij de vergunningsverlening geen voorwaarden werden gesteld omtrent landschappelijke inpassing. Dit zou wel na de aanleg van het park ingevuld mogen worden. In het normale leven stel je eerst de voorwaarden voor het maken van de deal, niet er na! Het wordt dan wel heel zuur dat men probeert de plannen voor het windpark er gewoon doorheen te duwen en ons als niet belanghebbend te beschouwen. En daarmee mogen wij dan niet aantonen dat diverse aanvragen inhoudelijk niet kloppen en tellingen en inventarisaties niet correct zijn. Juridisch knap aangepakt en ‘netjes’ binnen de gestelde kaders! Ook hier zien we weer de juridische wals met ‘meewind’ vanuit de Crisis en Herstelwet.  

Geluid.

In tegenstelling tot veel landen om ons heen, zijn de geluidsnormen in Nederland nog steeds zeer ruim, de Lden en Lnight waarden zijn erg hoog. Die waarden zijn slechts jaargemiddelden over een periode van een kalender jaar! Tijdelijke overschrijdingen met  zo’n 15dB kunnen voorkomen en wetende dat elke verhoging van 3 db een verdubbeling van het waargenomen geluid betekent, kan het geluid soms 5x harder klinken dan toegestaan. Begrijpt u onze zorgen? Het RIVM werkt al jaren aan de Nederlandse implementatie van de nieuwe norm zoals voorgesteld door de WHO, zijnde geen geluidspieken boven de 45 dB! En hoe kun je met alleen wettelijke toetsing en theoretische extrapolaties alle effecten en impacts inschatten van windturbines van 241 meter hoog welke nog nergens operationeel zijn. Als een gemeente het zorgbeginsel werkelijk serieus zou nemen, zou zij toch de volledige MER toetsing doorlopen? Hoe durf je omwonenden als proefkonijnen bloot te stellen aan een nieuwe generatie windmolens met het eerste woonhuis op nog geen 186 meter?

Flora en Fauna:

Er zijn alleen al bij de aanvraag door de initiatiefnemer voor de ontheffing op de Wet Natuurbescherming aantoonbaar honderden vogelsoorten niet meegenomen in de aanvraag terwijl deze volop in het geplande gebied aanwezig zijn. (zie input waarnemening.nl). Dit is dus feitelijk onjuist en zou opnieuw aangevraagd moeten worden door de initiatiefnemer.  

Handhaving / Planschade

Welnu, omwonenden zouden zich dan in ieder geval beschermd moet voelen door Handhaving en mogelijkheden voor het uitkeren van Planschade. Helaas de praktijk is anders, geheel anders. De RUD handhavingsinstantie geeft op een informatieavond toe dat zij niet de kennis en de middelen heeft om de geluidsniveaus te controleren. Zij moeten aan de exploitant vragen hoeveel geluid er geproduceerd is. En op dezelfde informatieavond gaf de op het terrein van planschade kundige instantie SAOZ aan dat het claimen van planschade zeker mogelijk is maar dat enige uitkering van planschade een absoluut wonder zou zijn. Dus waar gemeente en exploitant mee schermen is voor de benadeelde belanghebbenden slechts een utopie.

Participatie

Participatie dan om de pijn te verzachten voor de slachtoffers? O.a. Wiebes en Ollogran zien participatie als het wondermiddel. Ook hier wordt echter een minimale invulling aan gegeven. Buiten een cirkel van 1500 meter wordt er geen aantrekkelijke manier van participatie geboden, door bij voorbeeld mee te investeren in het windpark met aantrekkelijk condities, participatie in het buitengebied is sowieso vaak toch niet interessant aangezien veel mensen in het buitengebied zonnepanelen hebben en niet op gratis of goedkope stroom zitten te wachten.

Locatie

De locatie van het windpark en publicaties daaromtrent zijn strategisch gekozen:

• Normeringen zoeklocatie zijn gebaseerd op 10 jaar oude normen met windmolens met as-hoogte van 66 meter, geen 166 meter!
• Nagenoeg op de provincie en gemeentegrenzen met minimaal aantal Houtense burgers.
• Gedurende het proces is de locatie zelfs verder naar de gemeente grens verschoven met als bijkomend voordeel dat de molens nu op het land van familieleden van de initiatiefnemer komen te staan die daarvoor natuurlijk ruim gecompenseerd gaan worden, elke jaar weer.
• Bewoners van de buurgemeenten zijn pas in zeer laat stadium geïnformeerd c.q. betrokken.

De landschappelijke inpassing en daarin met name de hoogte van de geprojecteerde windmolens is een absoluut pijnpunt. Niet alleen het Kromme Rijn-gebied wordt aangetast, maar ook het ongerepte rivierenlandschap en het aan Gelderse zijde gelegen open landschap grenzen direct aan Windpark Goyerbrug. Dat de windturbines netjes op een rij langs het Amsterdam-Rijnkanaal komen is totaal betekenisloos omdat dat kanaal door zijn verdiepte ligging alleen zichtbaar is als je er met je neus voor staat. Door hun hoogte domineren die windmolens daarentegen in een grote open oppervlakte in zowel de provincie Utrecht als in de provincie Gelderland, en hebben daardoor een zeer negatieve visuele impact op de gebieden die aan beide zijden van de Lek liggen en die onderdeel zijn van het Nationale Landschap Rivierengebied. Bye-bye open landschap.

Politieke proces:

Het ‘gijzelen’ van gemeenteraadsleden en partijen door te dreigen de regie aan de provincie en initiatiefnemers te verliezen en inkomsten voor de gemeentekas te missen (zoals leges en WOZ-inkomsten) en daardoor hun eigen achterban/kiezers (VVD/CDA) te verloochenen, maakt de politiek volstrekt onbetrouwbaar. Raadsleden werkzaam in de windindustrie of obligatiehouder in het reeds bestaande Windpark Houten hebben gewoon meegestemd. De schimmigheid waarmee de financiële haalbaarheid van het project gepaard gaat en de financiële positie van de initiatiefnemer (negatief eigen vermogen en plegen van economische delicten door geen en niet op tijd haar jaarrekeningen te deponeren) kon op geen enkele vraag rekenen vanuit de gemeenteraad, blijkbaar was de deal en garantstelling al dik voor elkaar. Het is uitermate schrijnend te zien op welke manier valide punten uit onze zienswijze en bezwaarschrift worden afgedaan als “wij hebben er aandacht aan besteed, maar zijn een andere mening toegedaan”. Of “wij vinden de bouw van het windpark toch echt belangrijker, burgers en natuur zijn echt van ondergeschikt belang.”.

Resume

1. Draagvlak: niet nodig, ook al spreek je dat af in het coalitie akkoord
2. Belanghebbendheid: moeizaam en vooral juridisch bevechten
3. Geluid: maak de omwonenden tot proefkonijn, extrapolaties zijn voldoende en geen volledige MER
4. Handhaving: een farce
5. Planschade: probeer het maar, succes!
6. Participatie: betekent onder aantrekkelijke voorwaarden mee mogen investeren, dus een farce
7. Locatie: in open landschap zo dicht mogelijk bij de buren, sturen op minimale lasten en maximale opbrengsten voor de eigen gemeente
8. Proces: voor de bühne, en absoluut beperkt tot het strikt noodzakelijke, hoe onbetrouwbaar is de politiek

  Tot slot, bij deze doe ik een appel op u, Edelachtbare, om een uitspraak te doen niet slechts gebaseerd op hetgeen strikt wettelijk mag en de juridische wals, zoals Minister Wiebes dit noemde, maar de aanvraag en de uitspraak daarover in de zojuist door mij beschreven context te plaatsen en daarmee dus veel meer rekening te houden met mens, dier, omgeving en natuur. Tijdens het gehele proces is er bijna op alle vlakken bijna een perverse ongelijkheid van de Provincie, Gemeente en Initiatiefnemers versus de burgers en belanghebbenden. Zowel in tijd, als kennis en financiële middelen is het gehele proces een strijd van David tegen Goliath…wie of wat beschermt de burger nog?